تصحیح شرح شطحیات روزبهان بقلی

كتاب شرح شطحيات اثر شيخ روزبهان بقلي شيرازي، از عارفان بزرگ قرن ششم هجري، است. عنوان كتاب نشان مي‌دهد كه موضوع آن دربارة شطحيات، سخنان شگفت و غريب عارفان، است. هانري كربن، شرق شناس مشهور فرانسوي در سال 1344 هجري برای نخستین بار اين كتاب را تصحيح كرد. تلاش ارزشمند و والاي كربن در شناساندن اين متن ادبي‌‌ـ عرفاني به دوستداران و پژوهشگران، در خور ستايش است؛ امّا متاسّفانه به دليل اغلاط فراوان كاتبان دو نسخه، همچنین زبان دشوار روزبهان، اشتباهاتي در تصحيح روي داده كه خوانش متن را با مشكل مواجه ساخته است. هر چند طي جستجوهاي گسترده و پس از گذشت حدود نيم قرن از تصحيح متن، متأسفانه نسخه معتبر ديگري از اين كتاب يافت نشد، امّا خوانش دقيق‌‌تر نسخه‌هاي موجود، استفاده از نسخه‌ها و كتاب‌هايي كه بخش‌هايي از متن شرح شطحيات را آورده‌اند، نيز اضافه‌ كردن تعليقات و فهرست‌هاي مناسب، به تصحيح پيراسته‌ و شايسته كتاب كمك خواهد كرد. در اين پژوهش كوشش شده است با بهره‌گيري از نسخه‌هاي خطي زير تصحيح شایسته‌اي از كتاب ارائه شود: نسخه كتابخانه شهید علی، (مورّخ 889هـ) به شماره 1342 (ورق267-359) کتابخانه سلیمانیه استانبول؛ نسخه كتابخانه ملّامراد یا قاضی عسکر؛ (احتمالاً قرن نهم) به شماره 1271 (در فهرست 1290) با عنوان «ترجمه و شرح كتاب الطواسين للحلاج المنصور» و «منطق الاسرار و تبيان الانوار» كه هم اكنون در كتابخانه سليمانيه استانبول نگهداري مي‌شود؛ نسخه منطق الاسرار ببيان الانوار به شماره 156 (بی تا: احتمالا قرن 10 به بعد) کتابخانه آستان قدس رضوی؛ طواسين حلاج، (مورّخ 581 هجری)، به شماره 2/ 5854، (عکسی)، موجود در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران؛ نسخه «الرّسالة النکات المتصوّفة الروزبهانیه»، (مورّخ 897 هـ)، شماره 3142 در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، كه بخش اصطلاحات تصوّف كتاب را در آن آمده است؛ نسخه تحفة العرفان، تألیف شیخ شرف الدین ابراهیم فرزند صدرالدین روزبهان ثانی، تأليف شده به سال 700 هجری؛ نسخة «روح الجنان فی سیرة شیخ روزبهان»، از شمس الدین عبداللطیف بن صدرالدین ابی محمد روزبهان ثانی، برادر شرف الدین ابراهیم. مؤلّف این کتاب نیز چون تحفة العرفان به توصیف کرامات و حکایات شیخ روزبهان و معرّفی آثار وی پرداخته است و در آن بخش‌هايي از شرح شطحيات را نيز ذكر كرده است. تصحيح به شيوة «بینابین» یا «توأم» و در مواردي به روش قياسي صورت گرفته است. واژگان كليدي: روزبهان بقلي، شرح شطحيات، نسخه‌خطي